Onderstaand verhaal werd maandagochtend 2 februari '04
uitgezonden op L1 Radio, bij het Balkon van Limburg (met Tom Doesborg).

Heksen

Vorige week zag ik een tv-programma waarin een hedendaagse heks een rol vervulde. Een bloedmooie, charmante en intelligente dame, Susan Smit, duidde achtergronden van haar ‘moderne’ heks-zijn. Zij schreef er enkele boeken over (die ik meteen heb besteld, maar nog niet gelezen). Eigenlijk weet ik nauwelijks iets van het fenomeen ‘heks’, en als je dan het Internet raadpleegt, kom een nieuwe wereld je tegemoet. Zoals zo vaak, biedt het Internet bij dit soort 'randverschijnselen' een schat aan informatie.
Wat weten wij nou van heksen? Ze vliegen op bezems, maken toverdranken van rare kruiden, werden veroordeeld tot brandstapels, er is een band met de Kelten, maar dan houdt het toch ook ongeveer op?

Tienduizenden heksen werden verbrand tijdens de middeleeuwen in Europa. Het waren duivelaanbidsters, die er bizarre nachtelijke rituelen op nahielden, kinderen offerden, en dat soort zaken. In (Belgisch) Limburg waren heksen eveneens geen onbekend fenomeen. Er werden naar verluidt 'opvallend veel heksen' vervolgd; vooral in Zuid-Limburg. Vanaf 1553 eindigden 118 Limburgse heksenprocessen met 73 executies op de brandstapel en 5 verbanningen. Leyn Wecks was in 1725 de laatste (Belgisch) Limburgse heks die 'veroordeeld' werd. De Belgische studente Nederlands Ellen Adams bracht op haar site ook 'het heksenfenomeen in Limburg' in beeld.

Bij www.whiteshadow.nl kun je onder andere heel wat 'hedendaagse' heksen treffen (ook uit Limburg), met hen op het drukbezochte forum ervaringen delen, of simpelweg chatten. Er zijn heel wat leden. Als je een naam weet, kun je bovendien 'haar' gezicht achterhalen.

Bij www.skepsis.nl (zij brengen o.m. een tijdschrift uit, en belichten op kritische wijze allerlei pseudo-wetenschappelijke bewegingen tussen geloof en religie, een van de vele sites overigens die deze insteek heeft, kijk maar eens bij hun links) vond ik een historisch perspectief. Het waren vooral de pausen die de vuurtjes letterlijk en figuurlijk tegen de hekserij aanwakkerden. Zo beschreef Gregorius IX in 1233 welke bestialiteiten zich tijdens de nachtelijke rituelen afspeelden. In 1252 gaf paus Innocentius IV zijn inquisiteurs toestemming om vermeende ketters door middel van martelwerktuigen tot een bekentenis te dwingen. En Paus Innocentius VIII gaf in 1484 het sein tot een grootscheepse heksenvervolging, die meer dan twee eeuwen zou duren. De heksenjacht kwam pas tegen het einde van de 17e eeuw tot bedaren toen het intellectuele klimaat veranderde.

Een viertal studentes aan de Pabo in Doetinchem maakten een paar jaar geleden een educatieve website over de geschiedenis van fenomeen heks. Er zijn overigens heel wat docenten te vinden die met het fenomeen heks het Internet zijn opgegaan. Zo zijn bijvoorbeeld bij www.lesidee.nl ‘lessen’ over heksen voor de kids te vinden. En als kinderen ‘bang zijn voor heksen’, ga dan eens naar www.opvoedadvies.nl. Maar dit even terzijde.

Hekserij (of 'Wicca') is tegenwoordig een moderne natuurreligie, en een levensstijl. Hekserij leert je om goed voor de natuur te zorgen, en om jezelf en anderen te helpen. Heksen waren vroeger befaamd om hun kennis van de natuur bij het genezen van ziekte, van liefdesproblemen en de bescherming tegen het kwade. Bij de New Age Winkel Almere staat een boekenlijst die tal van titels aanreikt die ondermeer over dit soort gegevenheden gaan. Beginnende heksen kunnen daarin meer lezen over de achtergronden. Kijk anders eens bij AJAPAJAPAM een * Nieuwe Tijds Winkel* uit Zutphen die eveneens heel wat boeken en bijbehorende zaken aanbieden.

Ook door Harry Potter-rage groeide de aandacht voor de heks vandaag. De Harry Potter Freakz hebben eveneens hun zienswijze. En het Meertens Instituut belicht onder meer de overeenkomsten tussen Potter en heksen. Zij onderzochten trouwens in 1934 al 'heksen, bezems en toverspreuken'.

Goddez is een informatieve website over moderne hekserij. Zij legt uit hoe die in elkaar zit. Vertelt over de feesten, die Sabbats en Esbats genoemd worden. Sabbats zijn jaarfeesten bij bepaalde veranderingen in de natuur en Esbats zijn  maanfeesten die zich bij volle maan voltrekken. Heksen lopen met hun heks-zijn niet te koop. Je kunt hen niet aan hun kleding herkennen. Op deze site vind je onder meer achtergronden over het dagelijks leven van een heks en er wordt het verschil tussen hekserij en wicca geduid. Die twee begrippen worden kennelijk nog al eens door elkaar gebruikt.
Ook www.samhain.dds.nl gaat daar op heldere wijze nader op in. Op die site staat ook een uitgebreide verzameling aan verhalen en publicaties over Wica's en wat dies meer zij.
Een actuele 'maan/astrologische'-heksenagenda voor 2004 vond ik trouwens bij www.bliksemendonder.com.
Er zijn uiteraard ook weblogs van heksen. Een nieuwe is heksen.web-log.nl bijvoorbeeld, daar wil men rituelen en kennis uitwisselen. Er staan ook links naar andere heksen-weblogs.

En 'startpunten' zijn er genoeg: www.heksen.info somt heel wat sites op, heksen.pagina.nl eveneens, en zo zijn er nog tal van punten te vinden die sites verzamelen rond dit fenomeen.

Om het verhaal nu af te ronden, terug naar het begin. Die schrijfster/journaliste Susan Smit belicht op haar manier het fenomeen. Legt open en transparant uit wat haar beweegt. Er zijn namelijk tal van stromingen. Zij onderzocht een en ander en vond haar weg daarin, geeft je ook tips hoe je daarin te verdiepen. Als je geinteresseerd bent, zou ik eens een bezoekje aan haar site brengen. Zij belicht het een en ander vrijblijvend en zoals gezegd helder. En er staan tal van artikelen van haar hand. Ik zie in ieder geval uit naar haar publicaties...
 

N.B. De links in dit verhaal kunnen natuurlijk na verloop van tijd niet meer actueel zijn...